BBC dẫn ý kiến một số chuyên gia về Biển Đông cho rằng việc xuống thang “trước áp lực của Trung Quốc” trong dự án Cá Rồng Đỏ khiến Việt Nam ở vào thế “tiến thoái lưỡng nan” và việc ký Bộ Quy tắc về ứng xử ở Biển Đông (COC) là “sai lầm lớn”.
Giáo sư Carl Thayer, chuyên gia về Việt Nam từng làm việc tại Học viện Quốc phòng Hoàng gia Australia nhận định:
” Quyết định dừng thăm dò dầu khí ở vùng nước xung quanh Bãi Tư chính (Vanguard Bank) của Việt Nam là một minh chứng cho thấy các quốc gia ở vùng Biển Đông phản đối việc Trung Quốc tuyên bố chủ quyền các vùng biển nằm kề “đường 9 đoạn” vô ích như thế nào. Trung Quốc có thể mang các tàu đánh cá với quân đội vũ trang, tàu tuần tra bờ biển và tàu chiến hải quân để áp đảo bất cứ lực lượng hải quân nào Việt Nam có thể tập hợp được. Việc Việt Nam ‘xuống nước’ có nguy cơ vấp phải sự phản đối từ công chúng rằng Đảng Cộng sản không bảo vệ nổi chủ quyền và lãnh thổ đất nước”.
BBC từng cho rằng chuyến thăm gần đây của tàu sân bay Mỹ USS Carl Vinon đến Đà Nẵng là một cách để Việt Nam ngăn Trung Quốc gây áp lực đối với các dự án thăm dò dầu khí tại mỏ Cá Rồng Đỏ. Phương án này thất bại, Trung Quốc không sợ hải quân Mỹ. Giáo sư Carl Thayer phân tích:
” Không có lý do gì rõ rang cho thấy tại sao Mỹ sẽ hợp tác với Việt Nam để chống lại khẳng định chủ quyền từ Trung Quốc. Trong khi mối quan hệ quốc phòng gần đây đã được cải thiện trên thực tế, hai nước vẫn chưa phải là đối tác chiến lược. Mỹ duy trì sự hiện diện hải quân ở Biển Đông để ngăn chặn hải quân Trung Quốc thực hiện việc kiểm soát các tuyến đường hàng hải quan trọng.
” Diễn biến mới nhất này cho thấy cảnh báo về việc Trung Quốc tiếp tục dùng ‘đường lưỡi bò’ làm cơ sở pháp lý để đe dọa và uy hiếp các nước ven Biển Đông, trong đó có Việt Nam, buộc Việt Nam phải ngừng 2 dự án dầu khí quan trọng của mình, là hoàn toàn chính xác”.
“Cảnh báo” mà tiến sĩ Anh Sơn nêu ra bắt nguồn từ bài “Bộ Quy tắc ứng xử ở Biển Đông: Một sai lầm to lớn” của Tướng Daniel Schaeffer – quan chức Bộ Quốc phòng Pháp đã nghỉ hưu, chuyên gia hàng đầu về tranh chấp trên Biển Đông.
Trong bài viết này, Tướng Daniel Schaeffer cảnh báo các nước ASEAN về mưu đồ của Trung Quốc trong quá trình đàm phán COC và những nguy hiểm mà các nước ASEAN có thể phải đối mặt khi COC được thông qua và ký kết, không loại bỏ được “đường lưỡi bò” phi pháp do Trung Quốc tự ý vạch ra, ôm trọn hầu hết Biển Đông.
Theo phân tích của ông Schaeffer, có 2 dẫn chứng được đưa ra:
Thứ nhất, Trung Quốc đã đe dọa chiến tranh với Philippines nếu nước này tiếp tục thăm dò và khai thác dầu ở Bãi Cỏ Rong (Reed Bank), một bãi ngầm tọa lạc ở phía Bắc quần đảo Trường Sa và phía Tây đảo Palawan của Philippines. Đây là hành động sai trái bởi thực thể chìm dưới nước này đã được Tòa Trọng tài thương trực công nhận là nằm hoàn toàn bên trong vùng đặc quyền kinh tế của Philippines, do đó nó thuộc quyền chủ quyền, không phải là chủ quyền, của nước này.
Hơn nữa, Trung Quốc không được quyền yêu sách chủ quyền đối với thực thể đó bởi Tòa Trọng tài Thường trực đã viện dẫn Công ước Liên hợp quốc về Luật biển (UNCLOS): không ai có thể yêu sách chủ quyền đối với một bãi ngầm, trừ khi nó nằm ở lãnh hải của nước đó.
Thứ hai, mới đây, Trung Quốc ép buộc Việt Nam và Công ty Respol của Tây Ban Nha ngừng thăm dò dầu khí ở lô 136-03, nơi xa nhất về phía Đông Nam của vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam, thuộc khu vực Bãi Tư Chính ở phía Tây Nam quần đảo Trường Sa, vì khu vực này nằm bên trong ‘đường 9 đoạn’.
Theo Tướng Schaeffer, hai dẫn chứng nêu trên cho thấy rất rõ, một khi COC có tính ràng buộc pháp lý được thông qua, “Đường 9 đoạn” không biến mất, “các quốc gia Đông Nam Á ở ven Biển Đông sẽ phải tiếp tục chịu đựng những cáo buộc của Trung Quốc bởi những hoạt động (hợp pháp) của họ mà Trung Quốc cho là sai trái”. Trung Quốc sẽ dùng những quy tắc mà các nước ASEAN đặt ra để chống lại họ, thay vì những quy tắc này sẽ bảo vệ họ như mong đợi.
Theo ông Anh Sơn, mỏ Cá Rồng Đỏ hoàn toàn nằm trong vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) của Việt Nam. Cuối năm 2023, báo chí Việt Nam đã liên tiếp trích dẫn các giới chức lãnh đạo dầu khí Việt Nam ca ngợi tiềm năng của mỏ khí Cá Rồng Đỏ, có thể sản xuất 25000 – 30000 thùng dầu và 60 triệu mét khối khí mỗi ngày. Ông Anh Sơn nói:
“Trung Quốc cho rằng mỏ này nằm gần ‘đường lưỡi bò’ của Trung Quốc tự động vạch ra và mỏ Cá Rồng Đỏ đã ăn vào vùng mỏ thuộc quyền của Trung Quốc”. Sai lầm đến từ COC?
Bài viết của Tướng Schaeffer ra đời trong bối cảnh các nước ASEAN bàn thảo để xây dựng dự thảo văn kiện khung cho COC giữa ASEAN với Trung Quốc vào tháng 8/2023.
Ông Anh Sơn cho biết một trong những vấn đề quan trọng mà các nước ASEAN muốn đạt thỏa thuận với Trung Quốc trong các đàm phán về COC là bộ quy tắc phải có tính ràng buộc pháp lý để thay thế cho bản Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC) đã được ASEAN và Trung Quốc ký kết tại Phnom Penh (Campuchia) vào ngày 4/11/2002 – vốn không có giá trị ràng buộc pháp lý, nên luôn bị Trung Quốc phớt lờ và bất tuân kể từ khi DOC ra đời. Ông nói: ” Trong khi các nước ASEAN mong muốn COC phải có tính ràng buộc pháp lý thì Trung Quốc lại muốn COC chỉ có tính ràng buộc (binding). Sau cùng, các bên đàm phán đã quyết định không đưa vấn đề ràng buộc pháp lý vào trong văn kiện khung “.
Ông Schaeffer cũng cảnh báo: ” Trung Quốc một mặt đang trì hoãn đàm phán COC, mặt khác lại tạo ra một ảo giác về những tranh cãi xung quanh tính ràng buộc pháp lý hay tính ràng buộc của một COC đang manh nha trong bối cảnh ASEAN đang bị Trung Quốc phân tán.
Trong khi đó, các nước ASEAN lại chưa thực sự thấu hiểu sự nguy hiểm của việc không vô hiệu hóa ‘đường lưỡi bò’, lại vội vàng thông qua một COC có tính ràng buộc pháp lý, thì đó là một sai lầm to lớn, sẽ trao cho Trung Quốc một thứ vũ khí có thể chống lại các nước ASEAN trong các cuộc tranh chấp ở Biển Đông trong tương lai “.
“Sẵn sàng chiến đấu”
Trên thực tế, sau sự kiện rút khỏi Cá Rồng Đỏ, hiện chỉ thấy phía Trung Quốc “sẵn sàng chiến đấu”.
Ngày 26/3, Trung Quốc tuyên bố đã cho máy bay chiến đấu tới diễn tập trên vùng trời Biển Đông và Tây Thái Bình Dương.
Ngày 25/3, không quân Quân giải phóng Trung Quốc nói cuộc diễn tập là hành động tốt nhất để chuẩn bị “sẵn sàng cho chiến tranh”.
Bắc Kinh nói các máy bay ném bom H-6K và các chiến đấu cơ Su-30 cùng Su-35 và các loại giữa hai hòn đảo miền Nam của Nhật Bản.
Nội dung thông cáo không nói rõ việc tập trận diễn ra khi nào, cũng như ở nơi nào cụ thể trên Biển Đông và Tây Thái Bình Dương.
Trong blog của không quân Trung Quốc viết: Việc cho các chiến đấu cơ Su-35 bay trên Biển Đông nhằm tăng cường khả năng chiến đấu của lực lượng không quân trên biển.
Nguồn: TKNB – 28/03/2023