“Anh thấy hoa vông vang chưa, đẹp hoang dã lắm?” – “Có, trên… mạng.”, tôi vừa cười vừa đáp để anh bạn bếp gốc Thanh Hóa không thất vọng. “Đó là thứ hoa tình vụng dại. Những mối tình chân quê e ấp nở đơn phương rồi chóng héo tàn! Nhưng mà, hái mớ lá nó, vò sơ, đem nấu chua hải sản thì hết sẩy lắm!”, Lê Thanh Hà, bếp trưởng nhà hàng Mùa Vàng ở quận 10, chúng tôi say sưa tả về một loại rau dại gắn với khoảng trời tuổi thơ.
“Gì chứ gia vị là lạ, ngộ theo tới bến! Chính lũ chim trời cùng bọn bướm với ong từng giúp đỡ giống rau có gai như: bông hồng, bông giấy lại thuộc họ bụp giấm này.”, Hà gợi mở thêm. “Đám côn trùng có cánh thì… ve vãn rồi giúp hoa thụ phấn. Còn chim ‘rủ’ gió cùng mang hạt cây đi gieo xa hơn, rải rác trên mấy triền cát khô cằn của huyện duyên hải Tĩnh Gia, tỉnh Thanh Hóa; những khóm cây vông vang vẫn vô tư xanh tốt. Rồi khi Hạ sang Thu, hoa nó bung ra rực vàng, sung mãn lạ thường!”, Hà hào hứng kể.
“Vậy mình bứt lá già hay non đem xào, nấu sẽ ngon hơn?”, tôi đi tắt đón đầu.
“Đừng vội! Đừng vội! Cái gì cũng có quá trình!”, Hà lại huyên thuyên. “Bác từng ăn canh nấu lá bụp giấm chưa?”– “Rồi!” – “Lá cây này còn tuyệt vời hơn lá bụp giấm nhiều. Vì nó chua nhẹ nhàng hơn và đặc biệt không chứa nhiều chất nhầy.”, Hà vẫn tiếp tục câu rê, miệng chép chép. Mặc cho “con mồi” nhạy cảm đang lên cơn… thèm. “Trăm nghe không bằng một nếm!”, tôi nói.
“Sẵn sàng thôi! Nhưng bác chịu khó đợi vài ba hôm nữa. Bữa nào xuống ca, e phi về Biên Hòa mang ’em’ nó lên”. Trời hỡi! Thương nhau kiểu đó bằng mười ghét nhau!
Cũng may, ngày tháng Mười “chưa cười đã tối”; chỉ đúng một tuần sau, tôi đã sờ tận tay nhai tận miệng chiếc lá vông vang. Trên mặt lá có nhiều hàng lông tơ màu trắng bạc, nham nhám như những chiếc “lưỡi”, nhạy cảm. Hà cho biết, anh chọn những chiếc lá dày dày (không quá già cũng chẳng non), phải vò sơ để lớp lông kia mềm nhão và rụng bớt; đến khi ăn sẽ không bị nhám lưỡi. Vị lá thoảng nhẹ mùi chua của giấm gạo.
Với đôi tay tài hoa của Hà, lần này, hơn chục chiếc lá hình chân chim kia có nhiệm vụ “nâng khăn sửa túi” cho gần 200g mực ống sữa lớn cỡ đầu ngón tay. Thật ra, ở cương vị bếp trưởng một nhà hàng lớn, Hà có quyền chọn những khứa cá bớp để chật cái dĩa bàn hay xào với bộ lòng cá mú cọp giòn sần sật, cỡ 28 – 30kg/con. Nhưng có thể, nơi sân thượng của lâu đài ký ức trong Hà, mớ lá vông vang không trồng mà mọc ngày ấy là cứu cánh cho những bữa ăn nhà nghèo. Chỉ ở nơi thân thương thuở đó, mới có cảnh: chồng chan vợ húp những tô canh vông vang nấu với nhúm ruốc khô thật “khí thế”. Và chỉ tội cho những bà mẹ gầy guộc, không dám lua cơm mạnh tay; vì muốn nhường phần no cho con – cho chồng!
Trong một chuyến công tác gần đây, chúng tôi thật sự bất ngờ khi bắt gặp những đóa hoa của cây vông vang rạng rỡ trong một góc vườn ở xã Bình Phong Thạnh, huyện Mộc Hóa, tỉnh Long An. Chủ nhân là một một dược sĩ khá nổi tiếng, chuyên bán nguyên liệu thô độc quyền cho những công ty dược tầm cỡ trên thế giới. Thế nên, ông này rất giỏi “im hơi lặng tiếng”. Như vậy, không loại trừ khả năng: lá và những bông rực vàng (khá giống bông đậu bắp) này là một vị thuốc dân gian nào đó.
Chuẩn bị: Dùng rễ vông vang 1 năm tuổi.
Thực hiện: Đem rễ giã nát, chỉ lấy 1/3 nước, sau đó phơi sương trong 1 đêm và dùng uống khi đói.
Chuẩn bị: Mộc thông, hạt vông vang và hoạt thạch bằng lượng nhau.
Thực hiện: Dùng các vị tán thành bột mịn, mỗi lần dùng 12g uống với nước hành. Hoặc có thể dùng các vị sắc lấy nước uống.
Chuẩn bị: Hạt vông vang 20g.
Thực hiện: Sắc uống, dùng 3 thang là khỏi.
Chuẩn bị: Rễ gai và rễ vông vang bằng lượng nhau.
Thực hiện: Đem rẽ rửa sạch, để ráo và giã nát rồi đắp lên mụn nhọt.
Chuẩn bị: Hạt hồng bì 20g, lá vông vang 50g và lá dây bông báo 50g.
Thực hiện: Đem giã nát các dược liệu, dùng nước cốt xoa lên vết cắn. Sau đó đem bã đắp lên vết rắn cắn. Hoặc dùng dược liệu khô, tán bột và rắc lên vết thương.
– Một số bài thuốc từ cây vông vang chưa được chứng minh về tác dụng và độ an toàn.
– Phụ nữ mang thai, cho con bú và trẻ nhỏ không nên tùy tiện dùng bài thuốc từ dược liệu này.
– Dược liệu không có độc, tuy nhiên dùng dược liệu đắp ngoài da có thể gây dị ứng với những người có làn da nhạy cảm.