Nhiều người cho rằng Lộc vừng là loài cây ưa nước, trồng ngoài bờ ao, nơi đầm lầy, lúc nào cũng ngập xung quanh mà cây vẫn phát triển, ra hoa đúng mùa, vì vậy trồng vào chậu cũng không cần thiết để lỗ thoát nước, vì vậy trồng xong cứ đổ nước vào ngâm, làm bộ rễ cũ thối, không ra được rễ mới, dẫn đến cây lá úa vàng, thân héo dần rồi chết. Hoặc cây trồng lâu năm trong ang, bể, chậu về mùa mưa không thoát được nước, sau trận mưa cây bị ngập úng nhiều ngày, đầu rễ cũng bị thâm thối dẫn đến lá héo dần, không biết cách cứu chữa kip thời thì cây cũng chết.
Cũng như hoa giấy, hoa trà, hoa hải đường, hoa lộc vừng có nhiều loài khác nhau. Có loài Lộc vừng lá tròn, loại lá dài, loài hoa mầu hồng, loài hoa mầu đỏ, loài hoa mầu vàng, loài hoa trắng. Loài nào hoa cũng ra từ thời điểm từ tháng 6 đến tháng 8 âm lịch (mùa mưa nhiều). Tuy nhiên, cùng chế độ chăm sóc, nhưng ta thường thấy loài Lộc vừng lá tròn bao giờ cũng ra hoa sớm, bông dài và lâu tàn hơn loài lộc vừng lá dài.
Khắc phục những trường hợp trên, xin nêu một số kinh nghiệm về cách trồng và chăm sóc cây lộc vừng trong ang, bể, chậu…như sau:
1. Trước tiên là về cách trồng: ang, bể , chậu…trồng lộc vừng nhất thiết phải có lỗ thoát nước. Đất trồng lộc vừng tốt nhất là đất mầu trộn thêm trấu, xỉ than lò gạch đập nhỏ và ít phân chuồng hoai mục. Trồng xong tưới nước để giữ độ ẩm vừa phải cho cây ra rễ mới. Khi cây phát triển mạnh, chứng tỏ bộ rễ ở dưới đã khỏe, ta tưới nước thỏa mái cho cây phát triển nhưng cũng không được để úng nước. Đầu rễ bị ngập trong nước không thoát được khí sẽ bị thối, chết dần từ đầu rễ vào, làm cây héo rũ rồi chết. Còn muốn để bầu cây lộc vừng ngâm trong ang, bể, chậu…thì khi mới trồng vào ang, bể, chậu…phải xếp gạch hoặc đá quanh bầu, thường xuyên tưới nước giữ độ ẩm, khi nào bộ rễ phát triển mạnh bao quanh bầu đất, bò ra cả ngoài gạch đá thì ta bỏ gạch đá ra, bịt lỗ thoát lại,ngâm cho bầu rễ trong nước thỏa mái cây vẫn phát triển tốt và ra hoa đúng mùa.
2. Về cách chăm sóc: cũng tương tự giống như chăm sóc các cây cảnh khác. Trồng đảm bảo khĩ thuật thì việc chăm sóc đơn giản. Chỉ cần đặt bồn ở nơi thoáng đãng để cây phát triển đều ở cả 4 phía. Hàng ngày chú ý tưới nước giữ độ ẩm tối đa cho cây. Thường xuyên quan sát diệt trừ sâu bọ bằng cách dùng kẹp hoặc phun thuốc. Hàng tháng tưới nước phân bổ xung cho cây một lần. Hai, ba năm trồng lại, thay đất mới cho cây một lần để đảm bảo cho cây luôn đủ chất dinh dưỡng phát triển và ra hoa đúng mùa.
Trường hợp cây cảnh lộc vừng trồng trong ang, bể, chậu…không đảm bảo đúng kĩ thuật bị úng nước, lá héo rũ, ta phai khắc phục ngay bằng cách: Nếu cây mới trồng thì phải vặt bỏ toàn bộ lá cây rồi khoan lỗ sát đáy để cho nước thoát nhanh, sau đó để 2-3 ngày bầu đất khô mới tưới nhẹ giữ độ ẩm cho cây phát triển. Trường hợp cây trồng đã lâu, nay bị úng thì có hai cách khắc phục. Một là vặt bỏ tất cả lá rồi khoan lỗ như trên, sau đó đào bỏ đất, rễ xung quanh thành chậu độ 10 phân ( từ miệng chậu xuống tận đáy) cho đất, phân, trấu trộn đều vào thay phần đất, rễ mới đào bỏ ra, tưới nhẹ nước vào khi nào thấy nước chảy ra các lỗ thoát là được. Cách thứ hai là vặt bỏ lá rồi đánh bầu cây ra, khoan lại lỗ thoát nước cho thông, cắt bỏ phần rễ thối, rễ khô già, sau đó cho đất, phân mới vào trồng lại như cách trồng đã nêu ở trên.
Về loại cây quý này, mình có 6 câu hỏi sau mong các bạn gần xa quan tâm trả lời :
Muốn Lộc vừng ra hoa theo ý muốn – phải làm sao (Bón phân gì, liều lượng, cách chăm sóc) ?
Có phải khi ta cắt tỉa cành thì Lộc vừng ngưng ra hoa ?
Với một cây to (đường kính 40cm), cao (khoảng 8m) ta có thể chia (cưa) thành 3 khúc để trồng có được không hay phải có rễ ?
Có thể ghép thân Lộc vừng lên thân cây khác có được không ?
Hình như có 2 loại Lộc vừng – loại lá nhỏ : cây nhanh cho hoa và cây lá to – ít hoa hơn ?
Khi trồng vào chậu, có cần bịt đáy chậu hay cứ để lỗ thoát nước ?
Xin được góp ý thêm. 1. Lộc vừng rất khó giâm cành, với những thân to như bạn noí thì lại rất khó. Nếu muốn nhân thành nhiều cây thì bạn phải dùng biện pháp bó bầu chết cành thôi. 2. Ghép Lộc vừng lên thân cây khác thì mình chưa từng nghe thấy. 3. Đúng Lộc vừng có hai loại; một loại lá hơi thon dài và một loại lá bầu tròn. vấn đề cây nào cho hoa nhiều, ít thì tùy thuộc vào sự chăm bón cũng như sự phát triển của cây. 4. Lộc vừng là loại ưa nước, thả nước trên chậu vẫn không sao. Vài lời góp ý, mong có những thông tin bổ ích, chính xác hơn.
Cây Lộc vừng thuộc nhóm cây “bờ nước” vì có bộ rễ bán thủy sinh (họ hàng với cây gáo phổ biến ở miền hạ lưu châu thổ), phát triển tốt ở nơi nước lợ (nước “hai” ảnh hưởng thủy triều) có nồng độ muối biển từ 1- 3 phần nghìn. Lợi dụng đặc điểm sống trên, người ta thường “gắn” lộc vừng vào tiểu cảnh non bộ cho bộ rễ bám đá rất chắc chắn, lá thu nhỏ lại và dầy dặn cứng cáp, hoa buông thõng gợi cảm.Nhân giống lộc vừng bằng cả 2 con đường: Hữu tính từ hạt đã “chín cây” và vô tính bằng chiết vào mùa nóng ẩm (cây phát nhựa) hoặc giâm vào mùa hanh lạnh (thu mủ) khi lá rụng, chồi ẩn chưa hoạt động, đến đầu xuân tới mới được ra ngôi vào dịp tết trồng cây. Song chiết cành “chắc ăn hơn”, nhất là vào thời vụ tháng 5 – 6 dương lịch hàng năm khi lộc xuân đã chuyển sang cành “bánh tẻ”. Nên chọn những cành lộ sáng ở giữa thân (có tuổi sinh lý trung bình) vỏ dầy, dồi dào nhựa sống, sức đề kháng cao với sâu bệnh và bất lợi ngoại cảnh. Khoanh bóc vỏ (có độ dài vỏ gấp 1,5 – 1,8 lần đường kính của cành để tránh “dẫn thủy – liền sẹo” khó phát rễ trong bầu đất), cạo sạch tơ (là mô phân sinh – tượng tầng) rồi để ráo nhựa sau 7 – 10 ngày sẽ hình thành mô “sẹo” kích thích tái sinh rễ mới. Bó bầu bằng đất bùn ao đã khuấy kỹ nhào trộn nhuyễn với rơm, trấu, rễ bèo tây đủ ẩm và không bị rời rạc khi ấp vào nơi chiết. Bọc bằng giấy nilon trong và dai để dễ kiểm tra và không mất nước ở bầu đất.
Chú ý: Buộc chặt dưới, nới lỏng trên giúp giữ nước và thông khí, đồng thời tích đọng sương đem hoặc nước bổ sung kích thích rễ mới phát sinh, được nuôi dưỡng dễ dàng. Nếu cành la tán lá nặng cần néo phía trên bầu với thân (hoặc cành lớn gần đó) tránh gẫy gục. Sau 2-3 tháng thấy rễ sơ cấp (rễ lớn) lan ra ngoại vi cần dỡ bọc, bó lần thứ hai cho chắc chắn, kích thích rễ thứ cấp phát ra từ rễ sơ cấp, mang lông hút đủ khả năng nuôi cành chiết tự lập ta cắt cành (dưới gốc bầu 3 – 5cm) hạ thổ. Tỉa bỏ những cành tăm, cành khuất tán để loại trừ nơi ẩn nấp của sâu bệnh (tránh tia tử ngoại nắng trời) và dồn nhựa sống nuôi cành chủ lộ sáng. Uốn tỉa từ khi cành còn non cho đến giai đoạn bánh tẻ (có mầu vỏ trung gian gốc, ngọn). Trước khi trổ hoa 1 – 1,5 tháng (khoảng cuối hạ, đầu thu) cần thúc bằng NPK vi sinh ngâm nước tiểu pha loãng thành nồng độ 7 – 10% tưới 1 lần/tuần, để cây hứng sáng nhiều hơn, ắt phun nụ dầy, hoa sai, tươi lâu, đẹp bền…
Hình 2. Cây lộc vừng ra hoa màu đỏ
Trồng và chăm sóc: Nên trồng vào mùa xuân để lộc vừng nhanh bén rễ, phát triển mạnh. Bón phân NPK 20-20-15+TE hoặc NPK 13-13-13+TE Đầu Trâu định kỳ 1 tháng/lần với lượng 30-50 gam/cây. Phun phân bón lá Đầu Trâu 501 hoặc 502 ở giai đoạn cây tăng trưởng mạnh và Đầu Trâu 701 hay 702 ở thời kỳ kích thích cây ra hoa, định kỳ 7-10 ngày/lần.
Tỉa cành: Nếu lộc vừng nhiều cành , tiến hành tỉa bỏ những cành tăm, cành khuất tán để tập trung dinh dưỡng nuôi cành khỏe. Uốn tỉa từ khi cành còn non cho đến giai đoạn bánh tẻ để cây có thế đẹp.
Thông thường, lộc vừng ra hoa 2 vụ/năm, vào các tháng 6-7 và 10-11 âm lịch. Để lộc vừng nở hoa vào dịp tết phải làm cho lộc vừng trút bỏ toàn bộ lá già bằng cách xiết nước (ngưng tưới) hoặc khống chế nước một thời gian để đến khi lá săn lại, gân nổi lên thì phun Ethrel nồng độ 20-25 ml/10 lít nước hoặc phun KNO3 nồng độ 3-5% nhằm làm lá rụng đồng loại. Sau khi lá rụng, tưới đẫm nước và phun phân bón lá Đầu Trâu 501 hoặc 502 để kích thích cây ra lá mới. Khoảng một tháng sau, mầm lá và mầm hoa sẽ đâm ra. Khi hoa tàn, ta lại tiếp tục làm theo trình tự trên, thì lộc vừng lại tiếp tục nở hoa.
Để lộc vừng sinh trưởng và phát triển tốt, mùa hoa kéo dài, hoa tươi lâu, đẹp bền và rất sai thì người chơi lộc vừng cần tuân thủ chặt chẽ một số biện pháp kỹ thuật canh tác sau:
Chọn cành giống phải có kích thước từ 3 – 5 cm (bánh tẻ), có vỏ dầy, phát ra nơi lộ sáng hướng đông đến nam là tốt nhất vì nhựa sống dồi dào. Nếu chọn cây giống ươm từ hạt phải tìm cây thân mập mạp, hình “bút tháp”, lá cứng, nõn tía có đường kính gốc từ 1,5 – 2 cm để dễ “gắn đá” trong tiểu cảnh non bộ.
Trồng ven bờ nước cho hợp thuỷ thổ. Nếu trồng trên cạn cần đào rãnh xung quanh giữ nước, trồng ụ đất trong chậu kín đáy, cho nước sạch (nước giếng tốt nhất vì giầu khoáng vi lượng dễ tiêu), ấp đá xung quanh gốc chống xiêu đổ và tạo cảnh quang tươi đẹp.
Tránh bóng râm che phủ, không được thúc cho cây phân hoá học, kỵ nhất là đạm (kể cả nitơrat NO3-, sunphat…) vì gây lấp bởi “tốt lá xấu hoa” và hấp dẫn sâu bệnh đến tàn phá.
Nếu trồng trong bồn chậu nên bón thực hoa và đền quả bằng hỗn hợp NPK hữu cơ vi sinh (loại dùng cho hoa cảnh có hàm lượng N nhỏ hơn 10%) trộn lẫn với bột xỉ than, rắc trên mặt cho ngấm tự nhiên.
Làm như vậy lộc vừng bền gốc, chắc cây, hoa sai, quả đậu…
Nhà tôi trồng 3 cây lộc vừng gốc bằng bắp chân đã 5 năm. Nay cây rất tốt, lá nhiều nhưng không có hoa. Đề nghị cho biết cách chăm bón như thế nào để cây ra hoa? Lê Thanh Tuân (ngõ 860, Bạch Đằng, Hà Nội).
Theo ông Lê Quang Khang, chuyên gia sinh vật cảnh thuộc Hội Sinh vật cảnh Việt Nam: Lộc vừng ra hoa khi cây và cành nhánh dăm đủ độ già. Nên nếu cây được cắt nhánh liên tục tạo thành lớp non và chăm bón tốt thì cây cũng không ra hoa.
Ngoài ra, gốc cây hoa lộc vừng phải càng cằn cỗi mới ra hoa sớm và nhiều. Vì thế, không nên chăm bón đất và phân bón thường xuyên. Để kích thích cây ra hoa nhanh có thể cắt bớt 1/2 rễ cây. Hoặc bón một lượng phân vừa phải cho đến khi lá bị ngả vàng rồi rụng. Tuy nhiên, cần bón hợp lý để cây không bị héo hay quặt lá, tức cây không chết. Có thể thử bón bằng cách mỗi lần bón một ít đến khi lá vàng thì dừng. Đặc biệt, trong khi chăm sóc cây lộc vừng cần đảm bảo đủ nước, không bị sâu lá và đục thân.
Cây lộc vừng thuộc nhóm cây “bờ nước” vì có bộ rễ bán thủy sinh (họ hàng với cây gáo phổ biến ở miền hạ lưu châu thổ), phát triển tốt ở nơi nước lợ (nước “hai” ảnh hưởng thủy triều) có nồng độ muối biển từ 1- 3 phần nghìn. Lợi dụng đặc điểm sống trên, người ta thường “gắn” lộc vừng vào tiểu cảnh non bộ cho bộ rễ bám đá rất chắc chắn, lá thu nhỏ lại và dầy dặn cứng cáp, hoa buông thõng gợi cảm. Nhân giống lộc vừng bằng cả 2 con đường: Hữu tính từ hạt đã “chín cây” và vô tính bằng chiết vào mùa nóng ẩm (cây phát nhựa) hoặc giâm vào mùa hanh lạnh (thu mủ) khi lá rụng, chồi ẩn chưa hoạt động, đến đầu xuân tới mới được ra ngôi vào dịp tết trồng cây. Song chiết cành “chắc ăn hơn”, nhất là vào thời vụ tháng 5 – 6 dương lịch hàng năm khi lộc xuân đã chuyển sang cành “bánh tẻ”. Nên chọn những cành lộ sáng ở giữa thân (có tuổi sinh lý trung bình) vỏ dầy, dồi dào nhựa sống, sức đề kháng cao với sâu bệnh và bất lợi ngoại cảnh. Khoanh bóc vỏ (có độ dài vỏ gấp 1,5 – 1,8 lần đường kính của cành để tránh “dẫn thủy – liền sẹo” khó phát rễ trong bầu đất), cạo sạch tơ (là mô phân sinh – tượng tầng) rồi để ráo nhựa sau 7 – 10 ngày sẽ hình thành mô “sẹo” kích thích tái sinh rễ mới. Bó bầu bằng đất bùn ao đã khuấy kỹ nhào trộn nhuyễn với rơm, trấu, rễ bèo tây đủ ẩm và không bị rời rạc khi ấp vào nơi chiết. Bọc bằng giấy nilon trong và dai để dễ kiểm tra và không mất nước ở bầu đất. Chú ý: Buộc chặt dưới, nới lỏng trên giúp giữ nước và thông khí, đồng thời tích đọng sương đem hoặc nước bổ sung kích thích rễ mới phát sinh, được nuôi dưỡng dễ dàng. Nếu cành la tán lá nặng cần néo phía trên bầu với thân (hoặc cành lớn gần đó) tránh gẫy gục. Sau 2-3 tháng thấy rễ sơ cấp (rễ lớn) lan ra ngoại vi cần dỡ bọc, bó lần thứ hai cho chắc chắn, kích thích rễ thứ cấp phát ra từ rễ sơ cấp, mang lông hút đủ khả năng nuôi cành chiết tự lập ta cắt cành (dưới gốc bầu 3 – 5cm) hạ thổ. Tỉa bỏ những cành tăm, cành khuất tán để loại trừ nơi ẩn nấp của sâu bệnh (tránh tia tử ngoại nắng trời) và dồn nhựa sống nuôi cành chủ lộ sáng. Uốn tỉa từ khi cành còn non cho đến giai đoạn bánh tẻ (có mầu vỏ trung gian gốc, ngọn). Trước khi trổ hoa 1 – 1,5 tháng (khoảng cuối hạ, đầu thu) cần thúc bằng NPK vi sinh ngâm nước tiểu pha loãng thành nồng độ 7 – 10% tưới 1 lần/tuần, để cây hứng sáng nhiều hơn, ắt phun nụ dầy, hoa sai, tươi lâu, đẹp bền…
Nguồn: Tổng hợp và sưu tầm